Οκτώβριος ‘Μήνας επαγρύπνησης’ για τον καρκίνο στο μαστό
Ένας θεσμός που ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο (η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνου του μαστού στο κόσμο 1/8 γυναίκες με τις πιο οργανωμένες δωρεάν στη πηγή τους υπηρεσίες μαστού στο κόσμο).
Η ιδέα αυτή σιγά σιγά υιοθετήθηκε και στις άλλες χώρες της Ευρώπης και μαζί και η ιδέα των Εθνικών Προληπτικών Προγραμμάτων. Οι Βρετανικές λοιπόν κατευθυντήριες οδηγίες μεταφράστηκαν σε 17 γλώσσες και έγινε προσπάθεια άλλοτε με ιδανικό και άλλοτε με απογοητευτικό τρόπο να εφαρμοστούν στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες.
Τι προβλέπει η πρόληψη για το καρκίνο του μαστού;
Πώς λειτουργεί;
Τι αποτελέσματα έχει;
Πώς γίνεται;
Τι αρνητικές επιπτώσεις έχει; Τι ρίσκα; Τι κόστος;
Πόσο και από ποια μέχρι ποια ηλικία ωφέλησε την κοινωνία;
Ο σκοπός κάθε προληπτικού προγράμματος είναι με ένα σχετικά οικονομικά εφικτό και όσο το δυνατό ακίνδυνο τρόπο να διαγνώσουμε μία νόσο πριν αυτή προκαλέσει συμπτώματα σε στάδιο που η θεραπεία της θα προσφέρει μεγαλύτερη επιβίωση από ότι εάν η διάγνωση γίνει όταν η νόσος παρουσιαστεί με συμπτώματα.
Αυτό είναι αρκετά δύσκολο για τους περισσότερους καρκίνους μια και πολλοί από αυτούς έχουν ήδη προκαλέσει μεταστάσεις όταν μπορούμε να τους δούμε ακτινολογικά πχ πνεύμονας όποτε η πρόγνωση δεν αλλάζει.
Υπάρχει όμως ένα είδος καρκίνου του μαστού που αν το ανακαλύψουμε τότε δεν χρειάζεται παρά μόνο λίγη τοπική θεραπεία (χειρουργείο και/ ή ακτινοθεραπεία) με πλήρη ίαση. Αυτός είναι ο λεγόμενος μη διηθητικός καρκίνος του μαστού -DCIS (Ductal Carcinoma in Situ).
Ο μαστός αποτελείται από πόρους που παράγεται υγρό και που με τη σειρά του θα γίνει το γάλα του θηλασμού. Οι πόροι επενδύονται από κύτταρα όταν αυτά γίνουν καρκινικά και πολλαπλασιαστούν τότε αλλάζουν το εσωτερικό σχήμα των πόρων. Μέχρι αυτό το στάδιο ο καρκίνος λέγεται μη διηθητικός και ο μόνος τρόπος να τον εντοπίσουμε είναι από το ασβέστιο που περιέχουν οι πόροι καμία φορά και που όταν αλλάζει σχήμα μας βάζει σε υποψία ότι κάτι συμβαίνει μέσα στους πόρους. Το ασβέστιο φαίνεται μόνο με τις ακτίνες Χ, δηλαδή με τη μαστογραφία. Δεν "ψηλαφιέται" δεν φαίνεται στον υπέρηχο ή τη μαγνητική. Το είδος αυτό του καρκίνου είναι εκείνο που είναι και το πιο εύκολα αντιμετωπίσιμο, δεν θέλει χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία παρά μόνο τοπικό έλεγχο. Αν δεν το βρούμε σε αυτό το στάδιο τότε θα διηθήσει το τοίχωμα του πόρου, δηλαδή θα γίνει διηθητικός. Το γνωστό ογκίδιο που πιάνουμε και είναι ορατό και στον υπέρηχο αλλά δυστυχώς και αυτό που θέλει τη μεγαλύτερη προσπάθεια για να θεραπευτεί ή που είναι πολύ αργά πια για να θεραπευτεί.
Άρα το προληπτικό πρόγραμμα ψάχνει τις αλλαγές αυτές στις κουκίδες με το ασβέστιο οι οποίες φαίνονται καλύτερα, μιας και είναι άσπρες όταν το φόντο είναι μαύρο. Όσο πιο νέα είναι η γυναίκα τόσο λιγότερο λιπώδη ιστό έχει στο μαστό της και τόσο πιο λευκή είναι η μαστογραφία μια και ακτίνες δεν διαπερνούν για να μαυρίσουν το φιλμ. Αυτός είναι και ο λόγος που η ευαισθησία της μαστογραφίας να βρίσκει αλλαγές στις άσπρες κουκίδες πέφτει αισθητά πριν την εμμηνόπαυση, δηλαδή γύρω στα 50. Στις νέες γυναίκες, ιδιαίτερα κάτω από τα 40, η μαστογραφία είναι πρακτικά ελάχιστα ευαίσθητη να βρίσκει το μη διηθητικό καρκίνο.
Για τους παραπάνω λόγους και για να αποφεύγεται να γίνονται άχρηστες, δαπανηρές και επιβλαβείς εξετάσεις στις βιομηχανικές χώρες όπου υπάρχουν εθνικά προληπτικά προγράμματα, αυτά αρχίζουν στο τέλος της 4ης δεκαετία (πχ το Βρετανικό αρχίζει στα 47).
Η μόνη βιομηχανική χώρα που προσπάθησε να κάνει προληπτικό πρόγραμμα κάτω από την ηλικία των 50 ετών ήταν οι ΗΠΑ, που όμως η επιβίωση των γυναικών της είναι ίδια και λιγότερη από τις άλλες πχ Σουηδία, Βρετανία κτλ που δεν έκαναν.
Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γυναίκες ότι αν και μικρή αθροιστικά η ακτινοβολία από τη μαστογραφία είναι σημαντική, ιδιαίτερα αν γίνεται σε υπερβολική συχνότητα και από πολύ νωρίς. Οι γυναίκες που ξεκινούν τον έλεγχο οφείλουν να ενημερώνονται για αυτό το ρίσκο (μελάνωμα, σάρκωμα κτλ) .
Φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα κάθε πότε πρέπει να γίνεται. Ο καρκίνος του μαστού είναι από τους "αργά" αναπτυσσόμενους καρκίνους. Από τη στιγμή που θα γεννηθεί μέχρι να γίνει ένα ψηλαφητό ογκίδιο μπορεί να περάσουν και 4 χρόνια. Οι κλινικές έρευνες μάς απέδειξαν ότι αν διενεργούμε μαστογραφικό έλεγχο κάθε δύο χρόνια τότε έχουμε τη μέγιστη ωφέλεια στην πρόγνωση με το μικρότερο κόστος ακτινοβολίας και στρες στη γυναίκα.
Αυτό προϋποθέτει η μαστογραφία, η οποία είναι μία "υποκειμενική" εξέταση και είναι δηλαδή τόσο αξιόπιστη και ακριβής όσο ο τεχνολόγος που την κάνει και ο ακτινολόγος που τη γνωματεύει.
Η προληπτική μαστογραφία είναι μία πολύ δύσκολη εξέταση επίσης. Αυτό κυρίως λόγω του γεγονότος ότι μόνο 7 στις 1.000 προληπτικές μαστογραφίες περιέχουν κακοήθεια.
Αν λοιπόν γνωματεύεται από ανθρώπους που δεν βλέπουν αρκετές χιλιάδες μαστογραφίες το χρόνο καταλαβαίνουμε πόσο εύκολο είναι να "υπεργνωματευτούν" οδηγώντας σε επικίνδυνα και κοστοβόρα χειρουργεία και εξετάσεις ή να "υπογνωματευτούν" κάνοντας ζωές να χαθούν.
Αυτός είναι και ο λόγος ο οποίος στη Βρετανία και στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη οι προληπτικές μαστογραφίες γνωματεύονται από δύο ειδικούς προληπτικούς ακτινολόγους για το μαστό, που ο ένας δεν γνωρίζει τη γνωμάτευση του άλλου και μόνο όταν συμφωνούν και οι δύο ότι δεν χρειάζεται να ανακληθεί η γυναίκα για περισσότερες εξετάσεις της δίνουν το ΟΚ ότι ο προληπτικός της έλεγχος είναι φυσιολογικός. Αυτός είναι και ο τρόπος που η Ευρωπαϊκή Ένωση εννοεί ότι ο προληπτικός έλεγχος με μαστογραφία πρέπει να γίνεται.
Προληπτικός έλεγχος με μαστογραφία είναι δυστυχώς ή ευτυχώς ο μόνος και αποδεδειγμένα αξιόπιστος τρόπος για να προλάβουμε κάποιον καρκίνο στο αρχικό του στάδιο ειδικά στις ηλικίες μετά την εμμηνόπαυση όπου κάθε 2 χρόνια είναι απαραίτητος να γίνεται. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει οι γυναίκες να παραπλανούνται ότι τροφοδοτώντας το άγχος τους με άλλες δαπανηρές απεικονιστικές εξετάσεις λαμβάνοντας ακτινοβολία και ξοδεύοντας ευρώ θα έχουν καλύτερο αποτέλεσμα, ειδικά πριν από τα 40 που και η μαστογραφία ως προληπτικό μέσο δεν έχει να τους προσφέρει κάτι.
Αυτό όμως που όλες οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν σε όλες τις ηλικίες είναι το στήθος τους, όχι αναγκαστικά με την αυτοεξέταση αλλά με τον τρόπο που εκείνες ξέρουν καλύτερα και να αναφέρουν τις όποιες αλλαγές άμεσα σε μία οργανωμένη μονάδα μαστού.